UNHA VIAXE, VIAXE. (X)

ESMIRNA-IZMIR

xoves 26

O azafato do autobús anuncia que os que se baixen no centro de Izmir deben facelo nese momento.
Baixámonos, pero non é o centro senón a parte máis afastada de Balçova, o primeiro barrio de Izmir que se atopa un, cando vén desde Çesme.

Ao fin chegamos a Esmirna. Neste momento fáiseme dolorosamente patente todo o tempo que estiven fóra. Doume conta tamén que non é que viva en Vigo e veña aquí de viaxe, senón que vivo aquí e vou a Vigo a traballar. Son un emigrante que vén pasar o seu tempo libre ao seu lugar de orixe. Por isto agora non sinto que estea de viaxe, senón de que cheguei. E como dicía Lobo Antunes: as viaxes son como os libros, empézaos un con inquietude e termínaos con melancolía. Eu sinto agora esa melancolía alegre do que chegou. Despois partirei, pero ata que volva aquí de novo, non terminará a viaxe.

En que momento o ir converteuse se en volver, partir en regresar, a meta en saída? En que momento as vacacións foron a verdade, e o tempo entre elas a ficción? Cal foi o preciso instante no que foi máis doloroso volver que partir? Cando deixei “estraños por amigos”?
Quixese saber cando estes dous extremos de Europa se cambiáron de lugar, cando estas dúas cidades que tan misteriosamente se parecen como dúas siamesas, cambiaron a dirección da miña alma, cando se mudou o compás dos meus sentimentos.

Como ía saber eu que cando a miña amiga L., que entón se chamaba S., me regalou aquel libro de Nazim Hikmet, conduciríame a este país, e despois a esta cidade, e despois a aquel barco onde coñecín a outro Nazim, e despois a este barrio onde coñecín ao seu pai Ismail bey, a súa nai, a súa muller, os seus fillos, os seus amigos, a Ahmet, á súa muller aos seus fillos á súa nai, aos pais da súa muller, aos irmáns da súa muller, aos amigos M., Ç., N., e a Atnam, ao que os deuses levaron logo por a súa divina envexa… Cando cheguei a este país, a esta xente, a esta cultura… foi como nacer de novo, pero sendo eu quen decidise, e non o azar. Ou quizá debese decir: “ sendo o azar tamén quen decide, pero coa diferenza de que son consciente cando se desenvolven os acontecementos”. Un novo país, un novo pai, un novos irmáns, novos amigos, un novo idioma que comezar a balbucear… E todo por un libro, por un escritor, por un comunista que escribía fermosos poemas en defensa dos débiles, da liberdade, da vida…, do que Gamoneda escribe “Menos mal que amábamos la tristeza y la lluvia./ También pensábamos que nuestros poemas serían capaces de labrar la tierra/ y que plantaríamos árboles inmortales”.
Nazim Hikmet morreu en Moscova exiliado e perseguido por esa outra Turquía reaccionaria, desapiadada e fanática. Tamén hai dúas Turquías, e tamén unha das dúas “ha de helarte el corazón”. Pero son os inimigos os que deciden sobre o perigo que supón escribir poemas como estes:

NÚMEROS

” (…) dünia savasi : I
dünia savasi : II
14´dean 18´e, 39´dan 45´e 10 yil 54 milyon ölü
49 milyon sakat
ölülerle sakatlanrin memleketi
103 milyon nüfuslu bir memleket (…)?

(…guerra mundial : I
guerra mundial : II
do 14 ao 18, do 39 ao 45, en 10 anos 54 millóns de mortos
49 millóns de mutilados
un país de mortos e mutilados
un país de 103 millóns de habitantes)


A CERCA DO VIVIR

I

O vivir non admite bromas.
Has de vivir con toda seriedade,
como unha ardilla, por exemplo;
é dicir, sen esperar nada fora e máis aló do vivir;
é dicir, toda a túa tarefa resúmese nunha palabra:
Vivir.
Has de tomar en serio o vivir.
É dicir, ata tal punto e de tal xeito
que aínda tendo os brazos atados ás costas,
e as costas pegadas ao paredón,
ou ben levando grandes lentes
e lucindo bata branca nun laboratorio,
has de saber morrer polos homes.
E ademais por homes que quizais nunca viches,
e ademais sen que ninguén che obrigue a facelo,
e ademais sabendo que a cousa máis real e bela é
Vivir.
É dicir:
has de tomar tan en serio o vivir
que aos setenta anos, por exemplo,
se fose necesario plantarías oliveiras
sen pensar que algún día serían para os teus fillos;
debes facelo, amigo, debes facelo,
non porque, aínda que a temas, non creas na morte,
senón porque vivir é a túa tarefa.

II

Sucede, por exemplo,
que estamos moi enfermos;
que habemos de soportar unha difícil operación;
que cabe a posibilidade
de que non volvamos levantarnos da branca mesa.
Aínda que sexa imposible non sentir
a tristeza de partir antes de tempo,
seguiremos rindo co último chiste,
mirando pola fiestra para ver
se o tempo segue chuvioso,
esperando con impaciencia
as últimas noticias de prensa.
Sucede, por exemplo, que estamos na fronte,
por algo, por exemplo, que vale a pena que se loite.
Nada máis comezar o ataque, ao primeiro movemento,
Pode un cair cara a terra, e morrer.
Todo isto habemos de aceptalo con singular valor,
e a pesar de todo, preocuparnos apaixonadamente
por esa guerra que pode durar anos e anos.
Sucede
que estamos no cárcere.
Sucede
que nos achegamos
aos cincuenta anos,
e que falten dezaoito máis
para ver abrirse as portas de ferro.
Con todo, habemos de seguir vivindo cos de fóra,
cos homes, os animais, os conflitos e os ventos,
é dicir, con todo o mundo exterior que se acha
tras o muro dos nosos sufrimentos;
é dicir: esteamos onde esteamos
habemos de vivir
coma se nunca houbésemos de morrer.

III

Arrefriarase este mundo,
unha estrela entre as estrelas;
por outra banda unha das máis pequenas do universo,
é dicir, unha pinga brillante no veludo azul,
é dicir, este inmenso mundo noso.
Arrefriarase este mundo un día,
algún día deslizarase
na cega tebra do infinito
-non como unha bóla de neve,
non como unha nube morta-,
como unha noz baleira.
Desde agora mesmo hase de sufrir por todo isto,
ha de sentirse a súa tristeza desde agora,
tanto ha de amarse o mundo en todo instante,
háselle de amar tan conscientemente
que se poida dicir: vivín.

AUTOBIOGRAFIA

Nacín en 1902
non volvín nunca á miña cidade natal
non me gustan os retornos
aos tres anos en Alepo era neto do baxá
aos dezanove estudante na universidade comunista de Moscova
aos corenta e nove outra vez en Moscova invitado polo Comité Central
e desde os catorce anos son poeta

hai homes que coñecen as diferentes clases de herbas; outros, de peixes;
eu, de separacións
hai homes que se saben de memoria o nome de cada estrela;
eu, de nostalxias

durmín nos cárceres e nos grandes hoteis
coñecín o fame e tamén a folga de fame e non hai prato
que non probe
aos trinta anos quixeron aforcarme
aos corenta e oito quixeron concederme o Premio mundial da Paz
e concedéronmo
aos trinta e seis durante medio ano só puiden percorrer catro metros
cadrados de formigón
aos cincuenta e nove voei desde Praga á Habana
en dezaoito horas
non coñecín a Lenin pero fixen a garda de honra xunto ao seu féretro en 1924
en 1961 o mausoleo que visito son os seus libros
intentaron afastarme do meu partido
pero fracasaron
tampouco fun esmagado polos ídolos caídos
en 1951 viaxei por mar cara á morte cun novo camarada
en 1952 co corazón cascado esperei a morte durante catro meses
estiven locamente celoso das mulleres ás que amei
non envexei a ninguén nin sequera a Charlot
enganei ás miñas mulleres
pero nunca falei mal dos meus amigos ás súas costas
bebín pero non son un borracho
tiven a sorte de gañarme sempre o pan coa suor da miña fronte
se mentín foi porque sentín vergoña allea
por piedade
pero tamén mentín porque si
montei en tren en avión e en coche
a maioría non pode facelo
fun á ópera
a maioría non pode ir e nin sequera sabe que existe
con todo desde 1921 non vou a moitos dos sitios
onde vai a maioría a mesquita a igrexa a sinagoga
o templo o curandeiro
pero ás veces gústame que me lean a borra do café
publicóuseme en trinta ou corenta linguas
pero estou prohibido en Turquía na miña propia lingua
ata agora non tiven cancro
tampouco é obrigatorio
nunca serei primeiro ministro ou algo parecido
tampouco me gustaría selo
nunca fun á guerra
non descendín aos refuxios no medio da
noite non percorrín os camiños do exilio baixo o voo rasante dos avións
pero me namorei xa preto dos sesenta
camaradas en poucas palabras
hoxe en Berlín aínda que morto de nostalxia
podo dicir que vivín como un home
pero os anos que me quedan por vivir
e as cousas que poidan sucederme
quen o sabe?

(Esta autobiografía foi escrita en Berlín Oriental o 11 de setembro de 1961)