Datos personales

Mi foto
Recitais de poesía, lecturas, presentacións de libros, teatro, marionetas, circo, cursos de baile, música, ioga, gastronomía, idiomas... No CAFÉ UF sempre se reuniu dunha forma estable gran cantidade e colectivos. Desde unha radio pirata que durante un tempo emitiu desde aquí a un colectivo anticonsumo, desde unha tertulia de literatura, a un club do viño, desde un colectivo de ciencia ficción a un coro...

4.11.10

UNHA VIAXE, VIAXE (XI) ESMIRNA

venres 27


Ao levantarme o primeiro que fago é dirixirme ao balcón. Atraveso a cociña na que está preparando o “kavhalte” a nai de Ahmet.
“Günaydın, Madam.”
“Günaydın, Joseph. Uyku iyi?”
“Evet, iyi. Yatak ve ben zaten benim biliyorum o uyurken eğer gibidir.”
“Hiç soğuk oldu?”
“Hayır. Ben soğuk değilim.”
“Ahmet geliyor, ekmek için gitti.”
“ Ben balkon için çıktığım gidiyor, ben gün ışığına İzmir görmek istedik.”
“Ceket giymek, çok soğuk”
É unha mañá gris, sopra un frío vento do norte que me fai tremer de felicidade.
Unha nai preparando o almorzo, os seres queridos charlando á calor do fogón, o cheiro do té recentemente feito, a visión de Esmirna baixo o inverno… Obsérvoo todo desde o balcón e penso no que dicía Kazantzakis: "Que cosa tan simple e frugal é a felicidade: un vaso de viño, castañas asadas, un pequeno braseiro para quentarnos, o son do mar... Todo o que se necesita para poder sentir aquí e agora a felicidade é un corazón simple e frugal".
A felicidade, se existe, está nestas sinxelas cousas. Neste momento, eu son o ser máis rico do mundo. Neste momento no que ata as zapatillas que levo non son miñas senón de Ahmet.
Tomamos o “kahvalte”. Esta é unha das dúas comidas fortes que se fan ao cabo do día, a outra tómase ao final da tarde.
”Que plan temos para hoxe?” pregunta Ahmet mentres comemos.
”Vagabundear por Izmir ata gastar os zapatos. Alsancak, Kemeralte,
Basmane… Tomar algo no Sevinçe, terracear polo Kordon, comprar discos e libros, tomar un té na terraza que hai baixo os grandes sicamoros de Kemeralte, comprar un “tepsi”, tomar un “shalep”, respirar mar ata baleirar a ría… Sigo?”
”Non, non.
Quedárdesvos moitos días, espero.”
”Si, bastantes. Pero o plan é que dentro dunha semana sigamos a viaxe os tres. Unha vez na casa, desde aquí facemos outra viaxe, un sub-viaxe, pero os tres. En tren e cara ao leste. Así que vaite preparando.”
”Ben, xa veremos. Pero pensade que estamos en decembro, e poida que cara ao leste estea todo nevado.”
”Oxalá. Seguiremos con tren e neve. Este será a viaxe do tren e a neve. Intentaremos chegar ao Nemrut e volver por a Capadocia.
Pero iremolo vendo sobre a marcha.?
”¡O Nemrut! ... pero se está preto da fronteira Siria. É unha tolemia…”
”Tes lago mellor que facer?
Será divertido. O ano que fomos a Diyabakir non o pasamos mal, verdade?”
”Si, pero era verán.”
”Pois iso foi o peor da viaxe: a calor. Imaxínao agora, con neve, sen turistas, sen preocupacións, completamente libres”
”Está ben, pero agora gozade de Izmir.”
”Quero ir ao Asansör…”
”É moi caro…”
”Xa empezamos… Non dixen que fósemos todos os días a cear alí, só quero ir unha vez ou dúas”
”Hoxe ceamos aquí, a miña nai vai facer a cea.”
”Ah, non…, dille que temos que cear en casa de S., prometémoslle que iriamos. Non podemos faltar. Pídelle desculpas á túa nai e dille que cearemos mañá.”
Mentres tomabamos o kahvalti, Yeit saíu e volveu cun amiguiño. É o fillo do veciño do. Ahmet dille que vaian buscar ao pai para que veña connosco ao centro.
Chega Mustafa e os críos. Queren que vaiamos ver o curral que ten na terraza da súa casa. É a seguinte á nosa. Subimos. Hai todo un curral: galiñas ananas, un galo, pitos… A terraza-curral parece a dun barrio pobre de Calcuta: cartóns, latas, táboas vellas, barro…, pero eles veno coma se fose un encantador curraliño sueco. Falan con orgullo daquela galiña, das trastadas daquel galo, do que crecen os pitos… É coma se o barrio xitano conquistase aquela terraza paia. Son os inconvenientes (ou convenientes) de vivir na fronteira.
Os nenos quedan e ímonos os catro ao centro. Baixámonos en Basmane e imos andando cara a Alsancak (Alsanyak) bordeando o gran parque da Fuar. Ao chegar á praza Lozan, onde está o “Lozan”, (que xunto co “Sevinçe” son as cafetería-pastelería máis famosas, caras e elegantes de Izmir), apartámonos do parque para tomar o bulevar Plevne que desemboca precisamente diante do Sevinçe, onde comeza a rúa peonil de Alsancak que agora leva o nome de Kibris (Chipre). A rúa cruza este precioso barrio no que vivían os gregos ricos, antes de que fosen botados ao mar por Atatürk, e vai desembocar no porto de transatlánticos.

Fai uns anos o barrio estaba moi abandonado, as fermosas casas gregas de mármore branco coas súas característicos escalinatas e balcóns, envellecían abandonadas, baleiras… Íanse morrendo de desidia, de nostalxia polos seus antigos donos para sempre perdidos. Din que os gregos son os únicos seres capaces de morrer de nostalxia pola súa patria. As casas gregas tamén son as únicas edificacións capaces de morrer de nostalxia polos seus donos. Fai algúns anos, neste barrio, moitas casas suicidábanse, precipitábanse a terra, non pola deterioración, senón pola tristeza da súa dolorosa perda. Como eses cans que se deixan morrer cando perden aos seus amos.
Aos poucos foise recuperando o precioso barrio. Bastantes casas xa están sendo utilizadas para abrir cafés, pubs, restaurantes, librerías, galerías de pintura… Aos poucos, as tristes casas van recuperando a súa alegría esquecida, saíndo da súa ilusión suicida, da súa melancolía abatida.
Agora son eses turcos fatalistas e serios quen as habitan, aqueles gregos rebosantes de alegría de vivir fóronse para sempre.
Paseamos pola rúa peonil. Imos ata o café que hai no primeiro piso da casa antiga. Tomamos té e charlamos. Sempre que imos a Asancak visitamos ese café. É un primeiro piso dunha casa antiga turca. Non o reformaron nin apenas arranxaron. Está coidado pero vello. Mantiveron a división das habitacións da casa, simplemente puxeron mesas de madeira e bancos. Mantén as pequenas galerías de madeira típicas das casas otomás. Nelas hai unhas pequenas mesas cuns pequeñísimos taburetes. Estase ben alí, pódese ver todo o movemento da rúa desde arriba. O tempo pasa como unha caricia sobre a pel espida, mañá fría, “dolce far niente”, tempo, liberdade, vida…

Cambiamos de café, cruzamos a rúa e subimos a outro que está nunha casa de tres pisos. É máis lujoso. Aínda que non ten o encanto do primeiro, estase ben. Subimos á terraza. Hai unhas magníficas vistas de Alsancak. Tellados con chemineas fumarentas, nubes grises, divindades metamorfoseadas en gatos olímpicos, brisas xeadas…
Gústame vagabundear por este barrio, gústanme as súas estreitas rúas empedradas e as súas casa mordidas polo tempo. Tivo que ser fermosísimo cando os gregos vivían aquí e cando o Exeo chegaba ata as súas casas de mármore branco. Agora roubáronlle o mar. Unha longa muralla de edificios de doce pisos púxoselle diante. E diante desta muralla fixeron unha rúa. E fai uns poucos anos diante desta rúa fixeron un ancho xardín. Un demente proxectou unha autoestrada polo mar e comezouse a rechear con tal fin, partindo do porto de transatlánticos, cara a Balçoba. Por un inesperado milagre o proxecto abandonouse e no recheo que xa se tiña realizado fíxose este parque que afastou aínda moitos metros máis o mar das casas de Alsancak.
Eu creo que parte da melancolía que teñen esas casas abandonadas débese á nostalxia que senten do mar cada vez máis afastado.
Na costa de Asia Menor, de forma natural ou por intervención humana, o mar sempre termina afastándose. En Troia, a terra foi afastando o mar moitos quilómetros de onde estaba cando suceden os feitos que se narran na Ilíada. En Éfeso a rúa que terminaba no mar, hoxe ten quince quilómetros de campos de cultivo diante. E en Esmirna…, como en Vigo. Conseguín preciosas fotografías antigas nas que se ve a area branca das praias de Alsancak, esas praias que agora se asfixian baixo toneladas de formigón. Nunha das fotografías pódese ver a terraza dun café sobre a area da praia, cos seus toldos de lona tostada axitados polo Imbat. Tamén hai fotografías da praia que había no Berbés de Vigo diante dos soportais que hoxe quedan tan afastados do mar.


POLO QUE RESPECTA Á PRAIA SEPULTA, ALSANCAK É O BERBÉS DE ESMIRNA, OU O BERBÉS É O ALSANCAK DE VIGO.

Algún día a Terra estará habitada por verdadeiros homes e entón sei que
volverán descubrir a area das praias de Alsancak e do Berbés. Esa area que agora está sepultada baixo toneladas de cemento, asfalto e estupidez, volverá cegar ao mar nos atardeceres de Setembro. Algún día os soportais de cuarzo do Berbés e as escaleiras de mármore branco das casas gregas de Alsancak volverán sentir sobre a súa pel a paixón salgada do mar incansable. Algún día habitarán a Terra xentes que amen a Terra e deitaranse espidos sobre a branca area, e haberá un festín de intelixencia e liberdade sobre as praias do Berbés e de Alsancak.
Algún día, cando deixemos de pór os nosos soños fóra de nós, en deuses e relixións, e comprendamos que o divino habítanos a todos. Algún día, cando comprendamos que se inventamos aos deuses é porque dentro de nós vive un deus. A vós, os homes que no futuro volveredes descubrir as praias de Alsancak e do Berbés, deixámosvos estas fotografías para que teñades constancia de que aí estaba e segue estando a area. E deixámosvos estas palabras para que teñades constancia de que toda esa barbarie que uns desalmados disfrazaron de progreso, realizouse sen o consentimento dalgúns, contra os desexos dalgúns, ignorando a loita dalgúns. Eses “algúns” que eran o froito máis fermoso daquel tempo, o presaxio afastado do que vós teredes que ser. Porque debedes saber que nunca, nunca, nin aínda nos momentos máis negros e abxectos da historia, deixou de haber verdadeiros seres humanos que souberon conservar, oculto no seu interior, a chama do humano para poder transmitila. Esa chama que chegou ata vós a través das horas escuras, da destrución da natureza, da crueldade, da barbarie, da brutalidade, da degradación e opresión, de vergoñosas tebras. Tede isto en conta cando dirixades a vosa mirada cara ao pasado. Bebede un bo viño á memoria dos que soamente vimos a area desas praias en fotografías antigas e amareladas, e que non tivemos outra culpa que a de ser menos fortes que as bestas.


Pasamos o día vagando polas rúas e bebendo cervexa con patacas fritas. De cando en vez Ahmet métese nalgún local de apostas hípicas para selar un boleto. Entón sentámonos nunha mesa, pedimos un té e el comeza a buscar información sobre as carreiras nun deses tabloides que traen, en letra pequenísima, infinidade de informacións sobre todas a carreiras, sobre os cabalos, de quen son fillos, que características teñen, se corren ben en herba ou en area, se o jockey é tal ou cal, se engordou ou adelgazou, se o dono do cabalo é este ou aquel, a como están as apostas, se é favorito ou non… En pequenos monitores retransmiten as carreiras de Bursa, Istambul ou Izmir. Cando cre telo claro, cobre os boletos. Entón ímonos e vémonos obrigados a ir entrando de cando en vez nuns deses locais para ver os resultados. En Turquía hai unha gran afección ás carreiras de cabalos. Ahmet non xoga cantidades importantes pero ten esa paixón. El di que é “atkolik”. En turco cabalo dise “at” e alcohólico “alkolik”. Nunca lle tocou ningunha cantidade que se poida ter en conta. Termina sempre dicindo que o mundo dos cabalos está en mans de mafiosos que fan perder aos favoritos e gañar aos perdedores para cobrar grandes cantidades en apostas amañadas. Non sería de estrañar. Todo o que pode ser corrompido neste país, o é. En gran parte, o arrase dos islamitas moderados nas últimas convocatorias electorais débese ao cansazo de tanta corrupción: nos partidos laicos, na policía, no exército, na xustiza...
Ao final da tarde volvemos a casa.
Cea en casa de S. Está a irmá, Yusuf, Yeit, e os galegos. S. segue cociñando tan ben como sempre. Pero a cea non resulta agradable. Quizá só haxa unha cousa máis deprimente que un matrimonio, e é un matrimonio roto. Cando lle pido que non fale así de Ahmet diante dos seus fillos, a situación vólvese tensa. Impórtame un carallo que os adultos esnaquícense entre eles tras fracasar en todas esas estupideces que intentan por non saber vivir con eles mesmos, pero que os fillos teñan que pasar por toda esa violencia e ese resentimento, paréceme inaceptable.
Chama a súa filla desde G. que está a 1.500 km de Izmir. Fala con voz de rica turca, iso que sempre quixo ser e hora por fin logrou selo. Dá clases de inglés, o seu marido fixo diñeiro como emigrante en Holanda, teñen un fillo precioso, e relaciónase coa elite desa estraña cidade na que se une o ultramoderno co tradicional. Que vaiamos, que vive moi ben, que ten dous coches e un deles é un todoterreo, e que podemos facer unhas excursións magníficas polas montañas, e que podemos pasar a Siria, que hai unha cidade preto da fronteira que non esixen pasaporte nin visado…



S. comeza a facer plans para marcharnos mañá xa. Podemos ir en avión, que é barato, ou en bus, ata podemos ir en tren como fomos aquel ano… Cando lle dicimos que non podemos, que estamos en casa de Ahmet e que imos estar con el un tempo en Esmirna e despois irémonos cara ao leste xuntos, non lle gusta nada,e a situación agréase un pouco máis. Fotos, recordos de tempos vividos na casa de Ocaklar, de Kavakum, de Çardarli… Tristes visións de momentos máxicos dos que desapareceu a maxia. As fotografías deberían traer incorporado un ácido que as destruíse cando se acumulase nelas unha densidade insoportable de dor.
Ímonos. Traio un resaibo amargo. Aquela muller tan amable e sinxela, coa que pasamos tantos doces momentos, agora ten arestas ferintes, un resentimento apenas disimulado que provoca incomodidade.



NA TV. TURCA BOGART FUMA UNHA NUBE PIXELADA

O goberno turco levou a cruzada antitabaco ata límites incribles. Nas películas, ata as obras mestras clásicas, aos personaxes que están fumando vélaselles a zona do cigarro. Pódese ver a Bogart en “Casablanca” cunha nube, que continuamente lle tapa a man, sobe á boca, baixa ata o cinceiro, volve subir… E na súa obsesión polo adorno tamén debuxan sobre os cigarros flores, peixes, paxaros… que se moven sobre os cigarros por toda a pantalla. Nunha escena nocturna na que haxa varios personaxes fumando pódense ver infinidade de animais e plantas con fortes coloridos, movéndose arriba e abaixo, ao ritmo das mans dos fumadores. É unha tolemia, un atentado contra centos de obras de arte. Recorda a atrocidade cometida por aquel pintor alcumado Il Braguetone por pintar panos sobre todos os espidos de Miguel Anxo na Capela Sixtina.
O cigarro, a forma de fumar, son un elemento interpretativo, expresivo, unha peza máis dese puzzle que chamamos interpretación, e non falemos do que supós respecto da fotografía da película. Pero esta aberración dos islamitas “moderados” faime pensar noutra cousa. Porque a campaña do señor Erdogan, inadmisible, ten a súa lóxica.
Moitas veces pregunteime que facer respecto das aberracións que herdamos dentro da cultura que a historia trouxo ata nós. Toda esa maldade, esa degradación, esas abxeccións, todas esas apoloxías da barbarie, do crime, da inhumanidade, da crueldade, da desigualdade, das esclavitudes…, cando se producen en obras sen interese, sen calidade, o tempo termina arroxándoas ao vertedoiro do esquecemento. Pero que facer cando esas secuelas veñen envolvidas na xenialidade, na sedución irresistible das obras mestras, nesas obras que estamos condenados a perpetuar, a preservar, a transmitir mentres a humanidade exista? Cal debe ser o noso comportamento ante esas obras mestras na que vén o veleno (moitas veces invisible) que infecta o noso espírito, o noso pensamento e que, nunha parte non despreciable, é causante de moitos do noso actos aborrecibles (machismo, racismo, belicismo, violencia, desigualdade…)? Nesas obras están as verdadeiras raíces dalgunhas dos nosos trazos máis despreciables.
Paréceme esta unha cuestión capital. Penseino cabilando sobre a desigualdade de xénero. Pódese está vixiante para que a cultura que se crea agora, non teña ese veleno (cousa que tampouco se logra). Nalgunhas pequenas zonas do planeta xa é difícil crear obras que conteñan apoloxías da escravitude, o racismo, o belicismo…, pero esta vixilancia, que é absolutamente minoritaria, exércese ademais sobre o máis visible, o máis groso, o máis escandaloso do problema. Sería difícil, por exemplo, que se rodase unha película onde se fixese apoloxía dos malos tratos á muller ou sobre a necesidade de gasear xudeus. Pero se poderían contar por miles as películas (ou obras en xeral) nas que, moito peor que facer apoloxía, preséntanse de forma natural, coma se fose incuestionable, coma se fose lóxico, coma se fose xusto, coma se fose bo e belo, situacións nas que a muller é a que cociña, a que cose, a que pasa o ferro, a que coida dos fillos e ordena os calzóns dos homes que viven con ela. Ou as veces que se utiliza unha linguaxe no que con toda naturalidade emprégase a palabra “xudeu” por “usurário”. Sobre estas “pequeneces” non hai vixilancia. Aínda que estas “pequeñeces” sexan en realidade máis importantes que as grandes agresións. Porque estas grandes agresións teñen as súas raíces, o seu caldo de cultivo, nesas desigualdades que se presentan dunha forma tan “natural”. Sen ese cúmulo de pequenas aberracións tan “naturais” as grandes salvaxadas, as grades inxustizas, serían imposibles. O velado dos cigarros na tv turca, aparte de inútil, hipócrita, absurdo e feo, e de constituír un atentado contra obras de arte que son patrimonio de toda a humanidade, resulta ademais insultante, un agravio comparativo con outras secuelas bastante máis dolorosas que padece a sociedade turca, e a do resto do mundo.
Vanse a cortar ou velar todas as escenas de violencia das películas? Vanse a velar todas as escenas nas que con toda naturalidade vese a nenos realizando traballos de adultos? Vanse a velar todas as escenas nas que mulleres prostitutas aparecen “con toda naturalidade” sendo compradas e usadas por homes? …E así poderiamos seguir ata o infinito. Pero ao sensible goberno turco o que lle preocupa é que se vexa a Rita Hayworth fumando un cigarro e resúltalle “familiarmente indifeente que Glenn Ford péguelle unha hostia mítica. E o goberno turco non é unha excepción respecto doutros gobernos, é a regra.
Pero volvendo ao problema das obra de arte que transmiten ideoloxías e comportamentos inaceptables, o veleno escondido tras da xenialidade, de como inocularse contra este veleno dado que non se quere, ou non se debe, destruír o recipiente xenial no que vén envasado.
Cando lemos na Ilíada a impresionante apoloxía que fai da guerra, do combate, do valor heroico do home guerreiro, da crueldade, do crime, da aniquilación social da muller…, cal é a fórmula para non deixar que nos seduza século tras século a millóns e millóns de seres humanos? Ou, a cuestión crave, como gozar dunha obra como a Ilíada sen que todo a súa “ideoloxía” non inflúa en absoluto en nós? Como deixarse seducir e gozar sen deixarse contaxiar pola súa barbarie? Como perder a capacidade de análise que supón o arrebato ao gozar destas obras mestras, e ao mesmo tempo manter vixiante a nosa intelixencia para separar o nocivo do sublime?
O futuro terá que lograr inmunizar aos cidadáns contra todo o negativo que arrastran consigo as marabillosas obras mestras que a humanidade creou ao longo do tempo. As persoas terán que aprender a discernir o que deber gozar e o que deben aborrecer desas obras, e facelo dunha forma intuitiva e inconsciente. E isto só se logrará con cultura, cultura e máis cultura. Pero tardaranse xeracións e xeracións en logralo. E nin sequera está garantido que se logre. Sementouse tanto e durante tanto tempo, que é posible que nunca vexamos campos limpos para sementar outras sementes e recoller outros froitos.

No hay comentarios: